«ՈՒրիշի նյութն օգտագործելը, այն էլ ստեղծագործական նյութը, ինչպիսին է խաղարկային կինոն, անընդունելի է»

Երբ ականջ ծակող հեռուստագովազդը ներխուժում է բնակարանդ, մեղմ ասած, հաճելի չէ, բայց էլ ավելի անհասկանալի ու անհաճո է, երբ ազգային արժեք ներկայացնող հին, բարի, սիրված ֆիլմերից կտորներ ես տեսնում գովազդային հոլովակներում` հարմարեցված պատվիրատուի պահանջներին:

Գովազդում ֆիլմից դրվագներ օգտագործելը Հենրիկ Մալյանի անվան թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար ՆԱՐԻՆԵ ՄԱԼՅԱՆԸ համարում է անթույլատրելի. մեզ հետ զրույցում նա ասաց, որ տարիներ առաջ տեսել է Մինաս Ավետիսյանի նկարներից մեկը թանի շշին պատկերված և շատ է զարմացել:
«Իսկ երբ «Կտոր մը երկինք» ֆիլմից է դրվագ օգտագործվում գովազդային հոլովակում, ի՞նչ կարող է անել այս դեպքում ժառանգը,- հետաքրքրվեցի,- առհասարակ, հեղինակային իրավունքի հարցն ինչպե՞ս է կարգավորվում մեր երկրում, ի՞նչ իրավասություններ ունի ժառանգորդը»:
«Չգիտեմ օրենքն ինչ ձևով է գործում: Ես Հենրիկ Մալյանի միակ ժառանգն եմ, միանվագ չնչին գումար է վճարվել տարիների ընթացքում ֆիլմերի ցուցադրության համար: Հարցը գումարը չէ, այլ խնդրի բարոյական կողմը,- ասաց Նարինե Մալյանը, նշելով, որ գովազդային հոլովակներից բացի, ֆիլմից հատվածներ և երաժշտություն են գործածում նաև ցածրորակ տեսահոլովակներում:-Հեղինակային օրենքը չի գործում այնպես, ինչպես, օրինակ, Ռուսաստանում, որտեղ շատ հստակ է դրված այդ հարցը: «Հայֆիլմի» վաճառքից հետո ինձ համար պարզ չէ, թե ում են պատկանում ֆիլմի ցուցադրության իրավունքները: Առայսօր որևէ մեկն ինձ չի դիմել ֆիլմը ցուցադրելու թույլտվություն ստանալու համար: Շատ անհասկանալլի իրավիճակ է ստեղծվել հեղինակային իրավունքի հետ կապված, և շատ տգեղ ձևով են վերաբերվում: Ֆիլմերի ցուցադրության հարցում հատկապես անտարբեր են, պարզ չէ, թե որ դեպքում ում շահերն են պաշտպանվում»:
Գալով խնդրի գեղագիտական կողմին, հետաքրքրվեցի՝ գոհացնո՞ւմ են Մալյանի ֆիլմերի թվայնացված, գունավոր տարբերակները:
«Գունավորումն արվել է անորակ և ոչ պրոֆեսիոնալ մակարդակով,- ասաց Ն. Մալյանը:- Պատկերացրեք՝ Լեոնարդո դա Վինչիի «Ջոկոնդան» մատիտով գծեին ու տային երեք տարեկան երեխային, որ ներկեր, ինչպե՞ս կներկեր այդ երեխան. աչքերը` կանաչ, մազերը` դեղին, շորը` վարդագույն: Այդ նույն տրամաբանությամբ են մոտեցել ֆիլմերին: Դրանով պետք է խնամքով զբաղվեին լուրջ, բանիմաց ու կրթված մարդիկ, ովքեր հասկանում են` ինչ է կինոն: Իսկ զբաղվել են երիտասարդներ, որոնք գուցե և տիրապետում են տեխնիկական ինչ-ինչ հնարքների, բայց կինոարվեստից, ցավոք, բան չեն հասկանում: Արդյունքում ունեցանք խորությունից զուրկ, անկենդան պատկեր, որը բացարձակապես ոչ մի կապ չունի ոչ ռեժիսորական և ոչ էլ, առավել ևս, օպերատորական մտահղացման հետ»:
«Հայհեղինակ» կազմակերպության տնօրեն ՍՈՒՍԱՆՆԱ ՆԵՐՍԻՍՅԱՆՆ ասաց, որ դրվագը համարվում է հեղինակային իրավունքի օբյեկտ, եթե օգտագործվում է գովազդի մեջ, թեկուզ մեկ րոպե, դա լինի երաժշտություն, ֆիլմի դրվագ, միևնույն է՝ իրավատերը պետք է թույլ տա: Երաժշտական խնդիրը կարող են ինչ-որ ձևով լուծել, իսկ ֆիլմերի հետ կապված պետք է դիմել իրավատերերին: Ժառանգները, նրա տեղեկացմամբ, օգտվում են միայն ֆինանսներ ստանալու իրավունքից: Անդրադառնալով «Հեղինակային իրավունքների խախտումներ նման դեպքերում լինո՞ւմ են» հարցին` պատասխանեց. «Խախտումներ շատ կան, երաժշտական և երաժշտադրամատիկական իրավունքներով զբաղվում ենք մենք և փորձում ենք կարգավորել»:
Ազգային կինոկենտրոնի տնօրեն ԳԵՎՈՐԳ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆԻՑ հետաքրքրվեցինք` ո՞ւմ է պատկանում հայկական ֆիլմերի ցուցադրման իրավունքը, մասնավորապես, գովազդային տեսահոլովակում ֆիլմից հատված օգտագործելու համար ո՞վ պետք է թույլտվություն տա: «Նայած ինչ ֆիլմ,- ասաց կինոկենտրոնի տնօրենը:- Այն ֆիլմերը, որոնց իրավունքները տրված են «Գաֆեսճյան» հիմնադրամին, իրենք պետք է թույլ տան: Ֆիլմերը, ըստ էության, մերն են, հեղինակային իրավունքը մերն է, կոմերցիոն իրավունքը «Գաֆեսճյանին» է տրված: Եթե, օրինակ, հայկական միջավայրում, ոչ կոմերցիոն փառատոնում պետք է ցուցադրվեն «Սարոյան եղբայրները», «Մեր մանկության տանգոն», մենք ենք թույլատրում: Եթե կոմերցիոն բնույթ ունի ցուցադրումը, կամ գովազդային հոլովակում է օգտագործվում, որի համար գումար պետք է վճարեն, իրավունքն իրենցն է»:
Թեմայի վերաբերյալ ուզում էինք հարցեր ուղղել նաև «Գաֆեսճյան» հիմնադրամին, սակայն կապ հաստատել չհաջողվեց:
Իսկ մերօրյա ռեժիսորները, հետաքրքիր է, որևէ իրավունք ունե՞ն կամայականություններից ու կոմերցիոն գործածումից իրենց ֆիլմը փրկելու: Կինոռեժիսոր ՆԻԿՈԼԱՅ ԴԱՎԹՅԱՆԸ ցավով նշեց, որ ռեժիսորներն այսօր չունեն ոչ մի իրավունք: Թույլ տալ կամ արգելել կարող են ֆիլմի պրոդյուսերը և կինոարտադրող ընկերությունը: «Իսկ ուրիշի նյութն օգտագործելը, այն էլ ստեղծագործական նյութը, ինչպիսին է խաղարկային կինոն, անընդունելի է»,- ասաց նա:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ